Odpisy amortyzacyjne i umorzeniowe. Wartość początkowa środków trwałych ulega zmniejszeniu o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości, na skutek używania lub upływu czasu.

Wartość początkowa środków trwałych i dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe mogą, na podstawie odrębnych przepisów, podlegać aktualizacji wyceny. Jednak wartość księgowa netto, ustalona w wyniku aktualizacji wyceny środka trwałego, nie może być wyższa od jego wartości godziwej, której odpisanie w przewidywanym okresie dalszego używania środka trwałego jest ekonomicznie uzasadnione. Powstała w ten sposób różnica wartości netto środka trwałego, odnoszona jest na kapitał z aktualizacji wyceny.

Stawki amortyzacji. Odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji może nastąpić nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a zakończenie amortyzacji następuje nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową aktywów, przeznaczenia aktywa do likwidacji, sprzedaży, jak również stwierdzenia jego niedoboru.

Ustalenie okresu amortyzacji. Kluczowym przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej jest uwzględnienie okresu ekonomicznej użyteczności aktywa. Na okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego wpływają:

1. liczba zmian, na których środek trwały pracuje
2. tempo postępu techniczno i ekonomicznego (zużycie moralne)
3. wydajność środka trwałego, którą mierzy się liczbą godzin pracy środka trwałego / liczbą wytworzonych produktów lub innym uzasadnionym miernikiem
4. ograniczenia czasu używania środka trwałego (np. prawne)
5. przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto aktywa

W dniu przyjęcia środka trwałego przez jednostkę do używania ustala się okres, stawkę i metodę amortyzacji. Poprawność przyjętych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana. Jeżeli w trakcie weryfikacji okaże się, iż okres, stawka lub metoda zostały nieprawidłowo przyjęte, jednostka dokonuje korekty dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych.

W przypadku trwałej utraty wartości środków trwałych, w szczególności zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania dokonuje się odpisania środka trwałego w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

Środki trwałe niskocenne. Dla niskocennych środków trwałych ustalać można odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe w sposób uproszczony, przez dokonywanie zbiorczych odpisów dla grup środków zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub, co jest najczęściej wykorzystywane w praktyce – jednorazowo odpisując wartość tych środków trwałych.

Podstawa prawna:

• Ustawa o rachunkowości
• Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 16 „Rzeczowe aktywa trwałe”.
• Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 36 „Utrata wartości aktywów”.
• Krajowy Standard Rachunkowości nr 4 „Utrata wartości aktywów”.